توافق برای فشار به ایران

تل آویو می داند زمان مذاکره فرارسیده است

دکتر ماکان عیدی‌پور، تحلیگر مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با دیپلماسی ایرانی به بررسی سنگ‌اندازی‌های اسرائیل در مذاکرات هسته‌ای ژنو پرداخته است.

دیپلماسی ایرانی: مذاکرات هسته ای ایران با گروه 1+5 که گفته می شود به توافق میان دو طرف نزدیک شده تلاویو را ترسانده است.  روزنامه آمریکایی واشنگتن پست هشدار داده در حالی که نخست وزیر رژیم صهیونیستی ممکن است در عرصه بین المللی روز به روز منزوی تر شود، همچنان اهرم مهمی در واشنگتن در اختیار دارد که می تواند از آن برای تضعیف مذاکرات با ایران و حتی برای به شکست کشاندن آن استفاده کند. گفته شده به دنبال انتقاد نخست وزیر رژیم صهیونیستی از واشنگتن به دلیل احتمال توافق با ایران در زمینه برنامه هسته یی اش، باراک اوباما با بنیامین نتانیاهو تماس گرفته و تلاش کرده او را قانع کند که قرار نیست "توافق بدی" به دست آید. "توافق بد" اصطلاحی است که نتانیاهو در روزهای مذاکرات ایران با 1+5 بارها از آن استفاده کرد. یک مقام دولت اوباما گفته که گفت وگوی تلفنی بین دو طرف بسیار طولانی بوده است. در عین حال نخست وزیر رژیم صهیونیستی در دیدار با جان کری به وی و همتاهای اروپایی اش هشدار داده است که اگر در ازای تعلیق نسبی برنامه هسته یی ایران و قول گسترش ندادن آن برخی از تحریم ها علیه تهران را رفع کنند، ایران به توافق قرن دست خواهد یافت. دکتر ماکان عیدی پور، تحلیگر مسائل خاورمیانه، به بررسی سنگ اندازی های اسرئیل در مذاکرات هسته ای و تاثیر آن بر تصمیم گیری های ژنو پرداخته است که در ادامه می خوانید.

کاخ سفید با تکرار اتهامات غرب مبنی بر نظامی بودن برنامه هسته یی ایران اعلام کرده است که رئیس جمهور اطلاعات به روز شده ای را درباره مذاکرات ژنو در اختیار نخست وزیر رژیم صهیونیستی قرار داده و بر تعهد قوی اش برای جلوگیری از دستیابی ایران به یک سلاح هسته یی که هدف مذاکرات است تاکید کرده است. امریکا تا کجا می تواند اسرائیل را راضی کند؟

در پس پرده این مساله واضح است که توافقی که امریکا و اسرائیل کرده اند بر برچیدن برنامه هسته ای ایران نیست، بلکه این توافق بر غیرنظامی شدن سطح فناوری اورانیوم است. بدین مفهوم که دلیل اصلی که امریکایی ها چراغ سبز را از اسرائیل برای مذاکره با ایران گرفته اند این است که خط قرمز پیشین آنها که مانع مذاکرات میان تهران واشنگتن می شد امروزه دیگر ایران از آن عبور کرده است. بر خلاف باور عمومی که بسیاری بر این عقیده اند که به دلیل حضور حسن روحانی و دولت تدبیر و امید است که امریکایی ها قصد مذاکره دارند واقعیت این است که مساله این گونه نیست. ممکن است تخصص و انعطاف و عمل گرایی تیم آقای روحانی نشانه مثبتی باشد اما آن چه  وجود دارد این است که زمان برای  مذاکرات  فراهم شده است و این روند به واسطه انتخابات ایران نیست.

خط قرمز پیشین اسرائیلی ها این بود که ایران موفق به غنی سازی بالای 5 درصد نشود، چند سال هم این خط قرمز وجود داشت، پافشاری هم کردند و با شیطنت هایی سعی کردند ضرباتی هم به برنامه هسته ای ایران بزنند، اما  زمانی که برای آنها مسجل شد غنی سازی بالاتر از 5 درصد برای ایران وجود دارد و ایرانی ها به راحتی قادر هستند 10 هزار و یا بیشتر سانتریفوژ  را همزمان عملیاتی کنند، خط قرمز جدیدی ترسیم کردند. خط قرمز جدید این است که ایرانی ها وارد فناوری صنعتی نشوند و اورانیوم بالای 20 درصد را در مقیاس زیاد تولید نکنند که توان تولید سلاح هسته ای نداشته باشند. این بحث جدیدی است ضمن آن که آنها از نیات ایران هم مطلع شدند و فهمیدند که استراتژی ایران چیست. موفقیتی که در پرونده هسته ای نصیب ایران شده این است که  در زمانی که لازم بوده دشمن استراتژی ایران را نفهمد و یا اشتباه بفهمد به خوبی این اتفاق افتاده و در زمانی هم که لازم بوده آنها از حسن نیت و استراتژی ایران با خبر شوند به طور غیرمستقیم به آنها این اجازه داده شده است. امروز غربی ها متوجه شدند که ایران قصد ساختن سلاح هسته ای ندارد و آنچه ایران به دنبال آن است دانش هسته ای در تمام ابعاد است ولو ابعاد عملی که ممکن است منجر به ساختن سلاح شود. به معنای دیگر  ایران هیچ محدودیتی برای دانش هسته ای و آزمایش و تبحر در غنی سازی ترسیم نکرده اما قصد ندارد اورانیوم غنی شده با درصد بالا را تولید و  نگهداری کند و در جایی به جز چرخه سوخت از آن استفاده کند.

 این موضوع اصلی است که سبب شده امریکایی ها به پای میز مذاکره آیند و تلاویونشین ها را نیز قانع کردند که اگر روند فعلی ادامه پیدا کند و ایران را  تحریک نکرده و سعی شود با نرمش برخورد شود و اگر ایران نیز در موضع فعلی خود باقی بماند به نفع همه دنیاست. بنابراین اسرائیلی ها نیز به صورت تاکتیکی قبول کرده اند که اگر امریکایی ها می توانند توافقاتی مکتوب  و مستند مبنی بر آنکه ایرانی ها غنی سازی با درصد بالا را انجام نخواهند داد برسند، می توان برنامه هسته ای ایران را تحمل کرد. این روند در حال حاضر موقعیت اسرائیلی هاست، اما موقعیت امریکایی ها این است که امروز به توافقی با ایران دست پیدا کنند که به واسطه آن توافق با جوایز و مشوق هایی ایران وراد فاز خصمانه غیرعلنی تولید اورانیوم نشود.

بنیامین بانتانیاهو می تواند از مخالفت کنگره به عنوان اهرمی برای تضعیف یا به شکست کشاندن مذاکرات هسته ای با ایران استفاده کند. این فرضیه وجود دارد که نتانیاهو از طریق نمایندگان مخالف لغو تحریم های ایران در کنگره می تواند نقش خود را ایفا و هر گونه معامله احتمالی ناشی از مذاکرات ژنو را نابود کند. به دلیل آن که لابی صهیونیست ها در کنگره امریکا قوی است تا آن جا که این احتمال وجود دارد که در این زمینه موفق شود؟

رفتار اسرائیلی ها دو وجه دارد: الف، وجه احساسی و اعتقادی است که در ساختار شکل گیری سیاست خارجی آنها تاثیر به سزایی دارد. ب، وجه پراگماتیک و عمل گراست که مجبور است با جامعه بین الملل همزیستی داشته باشد.

وجه احساسی و ایدئولوژیک رژیم صهیونیستی  این است که آنها از اینکه در پرونده هسته ای ایران شکست خورده اند، بسیار آزرده هستند، یعنی اسرائیلی ها که سال ها هزینه کردند تا ایران را به عنوان دشمن بزرگ خود نشان دهند و آن را تبدیل به تهدید امنیتی کنند و سپس از ایران مثالی درست کنند به عنوان کشوری که عملا شاید جزو معدود کشورهایی است که مقابل اسرائیل کرنش نکرده و منزوی  و فقیر خواهد شد و هر لحظه ممکن است از سوی اسرائیل مورد حمله نظامی قرار گیرد. این نقشه شکست خورد چرا که چندین سال است که در حال تهدید نظامی هستند اما همه شاهدند که این تهدید نظامی نه این که امکان فیزیکی آن وجود ندارد بلکه منطقی پشت آن نیست بلکه بیشتر بلوف های سیاستمداران اسرائیل است. این مساله برای اسرائیل در عرصه بین المللی شکست محسوب می شود و برای خود آنها نیز قابل پذیرش نیست که چگونه کشوری تا این اندازه در برابر ما مقاومت کرد اما در نهایت حرف خود را به کرسی نشاند.

اما وجه عملگرا این موضوع را درک می کند که به دلیل منافع اقتصادی و وابستگی های عمیقی که با غربی ها دارد و اینکه تمامی دنیای اسرائیلی ها مساله ایران نیست، بلکه تمام دنیا را تحت سیطره خود دارند و می توانند ایران را استثنا قائل شوند. در نتیجه زمانی که رژیم صهیونیستی  منافع خود را  به طور کلی در نظر می گیرد به این مساله تن خواهد داد که ایران و امریکا مذاکره کنند و حتی به توافقاتی دست پیدا کنند و تحریم ها کمرنگ تر شود. بنابراین امتیازاتی که به ایران داده می شود از نظر ایدئولوژیک به هیچ وجه برای اسرائیل قابل قبول نیست و این روند نتیجه استقامت  و پایداری جمهوری اسلامی ایران است که این امتیازات داده می شود و نه نرمش اسرائیل، چرا که آنها حاضر نیستند هیچ امتیازی به ایران بدهند. اما این که تا چه اندازه آنها قادر به سنگ اندازی در این رابطه هستند باید گفت که آنها سنگ اندازی نمی کنند بلکه وجه ایدئولوژیک آنها سبب می شود تا ادبیات آنها تحت تاثیر قرار گیرد اما در نهایت در تصمیم گیری منافع کلان خود را می بینند و اگر تصمیم آنها بر این باشد که ایران را در این شرایط آرام نگه دارند همین کار را خواهند کرد. به نظر می رسد این سوال شما عملا نتیجه همین بازی طراحی شده غربی هاست . بازی آنها به این صورت است که  نشان دهند اسرائیل نگران و عصبانی است  و ممکن است غیرقابل کنترل باشد و این امریکاست که سعی می کند آنها را راضی کند. این بازی را طراحی کردند به این معنا که یک نفر را پلیس خوب و دیگری را پلیس بد کرده اند امریکایی ها به ایران می گویند اگر با ما همکاری نکنید با رژیم صهیونیستی طرف خواهید بود و اسرائیل هم ایران را تهدید می کند که در نهایت ایران به سمت امریکا کشیده می شود. تیم مذاکره کننده به خوبی از شکاف این مسائل استفاده می کنند و متوجه است،  اما در نهایت این که فکر کنیم اسرائیل  و امریکا دو موضع مختلف دارند فکر کودکانه ای است.

با توجه به اینکه روابط اسرائیل مدتی است بر سر مسائل شهرک سازی رو به اوفول گذاشته  اما از سوی دیگر کشور فرانسه همچنان با اسرائیل همراه است و حتی تماس تلفنی هم با نتانیاهو داشته است، تاچه اندازه این احتمال وجود دارد که این تلاش های نتانیاهو بتواند بر اروپایی ها هم تاثیرگذار باشد؟

تاثیر خاصی نمی گذارد بلکه اروپایی ها به دنبال منافع اقتصادی خود هستند. در حقیقت اروپایی ها وزن چندانی در این  مذاکرات ندارند، چراکه آنها در خاورمیانه حضور ندارند ویا ارتش آنها در این منطقه نیست، آنها توانایی جنگ افروزی هم ندارند. بنابراین نباید روی آن ها حساب خاصی کرد، حضور آنها بیشتر سمبلیک است و  تنها قصد دارند تا سهم  اقتصادی خود را در منطقه  زیاد کنند تنها اهرم مذاکره آنها هم همین است که به پشتوانه اقتصادی هم نمی توان وارد مسائل این چنین پیچیده امنیتی شد یا حداقل نمی توانند بازیگر اصلی شوند. بنابراین بازی همچنان میان ایران و امریکا و اسرائیل است.

با توجه به اینکه نتانیاهو تماس تلفنی با پوتین داشته است  و از سوی دیگر به نظر می رسد روسیه و چین هم تمایلی برای به نتیجه رسیدن پرونده هسته ای ایران ندارند تا چه اندازه این احتمال را می دهید که نتانیاهو از این رویکرد هم استفاده کند؟

اگر ایران با غرب ارتباط برقرار کند، چینی ها از نظر اقتصادی متضرر خواهند شد، وضعیت روس ها نیز به همین شکل است، چراکه ایران برای  روس ها هم پیمان ارزان قیمتی است،  همپیمانی که در هر شرایط و زمان فشار غربی ها از ایران امتیاز گرفته و ما را از غرب ترسانده اند و فشار غربی ها و سازمان ملل را اهرمی کرده اند برای امتیازگیری از ایران. بنابراین بدون شک آنها از به نتیجه رسیدن مذاکرات  متضرر خواهند شد،  روسیه و چین دشمنان اصلی پرونده هسته ای ایران هستند. نتانیاهو قطعا به آنها فشار خواهد آورد و اهرم های خود را  نیز دارد، به ویژه درمقابل چین اهرم های زیادی دارد به دلیل آنکه چین  وابسته به نظام اقتصاد بین المللی است، چین در شریان های بانکی یهود رشد می کند، اگر ساختار جهانی اقتصادی یهود وجود نداشته باشد چینی ها نمی توانند تا این اندازه صادرات داشته  و با سرمایه بازی کنند و در نظام اقتصادی حضور داشته باشند. بنابراین نتانیاهو می تواند  به چین فشارهایی آورد و  تمامی این تلاش ها برای این است زمانی که ایران بر سر میز مذاکره می نشیند بیشترین انعطاف را در مقابل غرب نشان دهد. آنها تمامی این روند را به شکل سازمان یافته ای انجام می دهند. اما موضوع هسته ای به اندازه ای موضوع سیاه و سفیدی است  که نمی توان برای آن حالت های مختلفی متصور شد، معمولا یا کشوری تصمیم دارد بر اراده خود استوار باشد یا خیر. اگر خیر که راه آن مشخص است همانند راه لیبی و دیگر کشورها و اگر هم تصمیم دارد همین راه ایران است در حال حاضر آنها نمی توانند درمقابل ایران کار زیادی انجام دهند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14